„Każdy człowiek coś w życiu zrujnował, jednak tylko człowiek niezwykły potrafi z tych ruin wydobyć zabytki.” /Autor nieznany/
Czym jest zabytek?
Rozpracowując „zabytek” zacznijmy od jego podstawowej definicji, jak podaje słownik języka polskiego zabytek to stara i cenna rzecz lub budowla o dużej wartości historycznej i naukowej, a potocznie rzecz ujmując jest to coś co jest nienowoczesne. Wyróżnić możemy zabytek klasy zerowej czyli zabytek o wielkiej wartości, wpisany na światową listę obiektów szczególnie chronionych oraz zabytek przyrody czyli element przyrody chroniony ze względu na swą wartość naukową i historyczną.
Narodowy Instytut Dziedzictwa o zabytkach opowiada podpierając się ustawą o ochronie zabytków i opiece nad nimi: „Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa, zabytkiem może być ruchomość albo nieruchomość, spełniająca określone warunki. Przede wszystkim musi być to dzieło człowieka, bądź rzecz związana z jego działalnością, która stanowi świadectwo minionych czasów (epoki) albo konkretnego zdarzenia. Warunkiem uznania za zabytek jest posiadanie choć jednej z trzech wartości: historycznej, artystycznej lub naukowej, dzięki której zachowanie tego obiektu dla przyszłych pokoleń leży w interesie społecznym.
Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z definicją prawną zabytku nie ma określonej cezury czasowej , która decyduje co jest zabytkiem, a co nie. Zabytkiem wcale nie musi być rzecz stara ani cenna materialnie, a jednocześnie nie każdy wiekowy obiekt może być warty zachowania dla przyszłych pokoleń, ze względu na wymienione wyżej wartości.”
Podsumowując: „zabytek” to część dziedzictwa kulturowego człowieka, wytwór jego działalności będący pamiątką z przeszłości. Część dziejów człowieka mająca wartość naukową, artystyczną lub historyczną – pamiątka dokumentująca przeszłość naszych przodków a także wspomagająca teraźniejsze pokolenia w budowaniu swojej tożsamości i tworzeniu przyszłości.
Czym jest zabytek dla mieszkańca ziemi niemodlińskiej, dla turysty a czym dla miłośnika historii?
Zabytek to miejsce, które jest ważne pod względem historycznym lub geograficznym. Przedstawia rzeczy, których w obecnym czasie już na pewno nie zobaczymy. Dla mnie zabytek to miejsce, w którym mogę poczuć magię dawnych czasów i zobaczyć jak kiedyś żyli ludzie oraz z jakimi problemami mogli się borykać w życiu codziennym. Pani Ewelina, turystka Zamku Niemodlin.
Zabytek to miejsce historyczne, w którym kiedyś toczyło się życie ludzkie. W niektórych zabytkach, takich jak na przykład zamki, podejmowano ważne decyzje o losach państwa. Zabytki to ważne miejsca, które przenoszą nas w odległe czasy i dzięki temu możemy poznać tajniki życia, które toczyło się właśnie wtedy. Ilona, 1DH „JWR” Hufiec ZHP Niemodlin.
Zabytek jest stary ale drogocenny może być mały lub duży ale zawsze ma historię, a bez niej ludzie nie wiedzieliby kim są. Dla nas młodych to właśnie zabytki są miejscami gdzie możemy poznać życie naszych przodków. Męska część 1DH „JWR”, Hufiec ZHP Niemodlin.
Znak zabytków, co to takiego?
Jeżeli w jakimś miejscu widzimy skierowaną ostrzem w dół biało-błękitną tarczę (patrz obrazek) znaczy to, że mamy do czynienia z Zabytkiem Chronionym Prawem. Tarcza ta jest międzynarodowym symbolem ochrony zabytków i między innymi ma za zadanie chronić dany obiekt w czasie konfliktów zbrojnych. Autorem tego znaku graficznego na skalę międzynarodową jest Polak, Pan Jan Zachwatowicz.
Jak chronimy zabytki?
Podpierając się ustawą wyróżnić możemy cztery formy umożliwiające ochronę naszego dziedzictwa. Podstawowym elementem jest wpis obiektu do rejestru zabytków oraz uznanie go za pomnik historii. Można utworzyć park kulturowy i ustalić wymogi ochrony konserwatorskiej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wymienione formy ochrony to narzędzia prawne, które za zadanie mają zapewnienie trwałego zachowania zabytków poprzez państwowy nadzór nad nimi. Stworzone zostały do zapobiegania zagrożeniom mogącym doprowadzić do uszczerbku wartości zabytkowej przez niewłaściwe korzystanie i niszczenie danego dziedzictwa kultury. Przykładowymi zadaniami organów nadzorujących ochronę zabytków są kontrole zagospodarowania oraz użytkowania obiektów czy udzielanie pozwoleń na prace konserwatorskie, na wszystkie zmiany, badania i prace budowlane prowadzone zarówno w środku jak i przy zabytkach.
Przepisy prawa chronią wszystkie zabytki nie tylko te, które zostały objęte którąś z czterech form ochrony. Właściciele i opiekunowie zabytków zobowiązani są do prowadzenia prac umożliwiających ochronę i zabezpieczenie zabytków. Ochronie i opiece podlegają wszystkie zabytki bez względu na stan zachowania. Obiekt, którego stan nie jest zadowalający nie przesądza o tym, że stracił on swoją wartość zabytkową.
Jaki dzielimy zabytki?
Zabytki w ustawie podzielone zostały na trzy grupy: zabytki nieruchome, zabytki ruchome oraz zabytki archeologiczne, gdzie ostatnie ściśle połączone są z dwoma pierwszymi. Do pierwszej grupy zaliczamy nieruchomości ich części lub całe zespoły, czyli innymi słowy wszystkie budowle w których skład wchodzą między innymi domostwa, konstrukcje trwale powiązane z gruntem czy cmentarze. Zabytkami nieruchomymi są również parki i krajobrazy kulturowe – miejsca, które są warte upamiętnienia. W zabytkach nieruchomych kryją się dodatkowo nieruchome zabytki archeologiczne czyli te, które zachowały się do czasów obecnych ale znajdują się pod ziemią lub pod wodą. „Nieruchomy zabytek archeologiczny to takie miejsce, w którym wzajemny układ reliktów obecności człowieka niesie więcej informacji o przeszłości, niż sam relikt, bez kontekstu.” Zabytkami ruchomymi nazywamy pozostałości ruchome, przedmioty ich części lub zespoły spełniające wymogi klasyfikujące zabytek. I w tym przypadku do czynienia mamy z zabytkami archeologicznymi czyli z ruchomymi zabytkami archeologicznymi, „przedmioty i ruchome relikty związane działalnością człowieka, które są częścią nieruchomego zabytku archeologicznego obecnie lub były nimi w przeszłości.”
Źródło: sjp.pwn.pl + Ustawa z 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z dnia 17 września 2003r.) + nid.pl + inf. własna.